«Баш эйәбеҙ алдығыҙҙа»
Сәхнә матур итеп биҙәлгән. “Әсәйемә хат” йыры яңғырай.

Вед: Байрам бөгөн, байрам бөгөн
Өлкәндәр көнө
Күңелдәрҙе һыйпап үтте
Шәфҡәтлелек еле.

Хәйерле көн ҡәҙерле өлкәндәр! Дуҫтар, туғандар, ауылдаштар!
Бөгөн 1 октябрь кешенең гүзәл тормош юлына бағышланған көн, байрам кисәһе, ял итергә йыйылғанбыҙ.
Ҡәҙерлеләребеҙ һеҙҙең менән осорашыу традицияға инеп китте. Рөхсәт итегеҙ залда утырған әбей-бабайҙарҙы, ағай-апайҙарҙы “халыҡ-ара өлкәндәр көнө” байрамы менән ҡотларға.
Алдағы тормошоғоҙҙа ҡоростай сәләмәтлек, аҡ бәхеттәр, оҙон, тыныс, мул, татыу тормош теләйбеҙ!

Һеҙ ололар йыйылғанһыҙ
Шул уңай менән бөгөн
Йырҙың иң матурын ғына
Йырламай мөмкин түгел.

Һеҙҙең ихтибарға йыр “Иҫтәлек”. Башҡара А.Меркулова.
Вед:

Маҡсат. Йомаҡтар аша балаларҙың аң-фекерҙәрен үҫтереү; халыҡ ижады менән таныштырыуҙы дауам итеү; ҡоштарҙың, хайуандарҙың ҡылыҡтарын тасуирлау.

Дәрес барышы
(Түшенә ҙур һорау билдәһе таҡҡан Йомабикә инә)

Йомабикә. Һаумыһығыҙ, балалар! Һеҙ мине, моғаин танымайһығыҙҙыр, шулаймы? Мин Йомабикә булам. Йомғаҡтар һойләргә бик яратам. Шуға ла исемем «йомаҡ» һүҙенән алынған да инде. Балалар, нисек уйлайһығыҙ, нимә һуң ул йомаҡ?

Балаларҙың яуаптары.
Йомаҡ ул предметтарҙың бер нисә таныш сифаттары аша, уның нимә икәнлеген уйлап табыу. Мәҫәлән, әйтегеҙ әле, мин нимә тураһында йомаҡ ҡоям:
Әйтәйем әле бер йомаҡ,
йәйен ҡоро, ҡышын аҡ.
Ҡыҫҡағоироҡ, теш ҡолаҡ –
Ни икәнен уйлап тап.

Балаларҙың яуаптары.
Йомабикә. Ә хәҙер, балалар, әйҙәгеҙ беҙ һеҙҙең менән йомаҡтар иленә сәйәхәткә китәйек. Бына миңә урман кейектәре сәйәхәтенең маршрутын бирҙеләр, беҙ шуның буйынса юлға сығайыҡ.

Зал матур итеп биҙәлә.Стенала иң өҫтә «Матурлыҡ кисәһе» - тип яҙылған плакат, рәсемдәр – живопись ештәренән ҡуйылған күргәҙмә, А.П.Чеховтың һүҙҙәре яҙылған плакат «Кешелә бөтәһе лә матур булырға тейеш:йөҙө лә, кейеме лә, күңеле лә, уйҙары ла».Өҫтәлгә сигелгән-ҡайылған әйберҙәр ҡуйылған, милли орнамент менән ковёр йә балаҫ, уҡыусыларҙың ҡул эштәренән күргәҙмә ҡуйыла.
(Талғын ғына музыка уйнай.)
Алып барыусы (Регина)
Матурлыҡҡа бай ул беҙҙең заман,
Аҙым һайын беҙҙә матурлыҡ.
Барлыҡ батырлыҡтың, матурлыҡтың
Ижад итеүсе халыҡ бит
(Һ.Таҡташ)
- Уҡыусылар, бөгөн беҙ һеҙҙең менән кеше тормошонда бик мөһим урын алып торған матурлыҡ тураһында һөйләшербеҙ.Матурлыҡ - тәрән мәғәнәле төшөнсә. Уны һәр кеше үҙенсә күрә, үҙенсә аңлата. Балалар, һеҙҙеңсә, нимә ул матурлыҡ? Һеҙ уны нимәлә күрәһегеҙ?
Яуаптар:
- Холҡо менән дә, башҡрған эштәре менән дә күркәм булған, зиһене яҡты кеше. Матурлыҡ – ул матур-матур эштәрҙә, биҙәүҙәҙә, матур һүрәттәрҙә...
Алып барыусы (Ләйсән)
- Уҡыусылар, бына был әйберҙәргә иғтибар итегеҙ әле. Халҡыбыҙ борон-борондан үҙенең көнкүреш әйберҙәрен зауыҡ менән биҙәр булған. Һәр өйҙә тиерлек биҙәкләп һуғылған һөлгөләр, ашъяулыҡтар, намаҙлыҡтар, сағыу биҙәкле шаршауҙар, милли биҙәктәр менән биҙәлгән балаҫтар әле лә һаҡланып килә. Уларҙың күбеһен, бигерәк тә һөлгөләрҙе, өй эсен биҙәрҙән тыш, туйҙарҙа, һабантуйҙарҙа бүләк итеү ғәҙәти хәл булған.

Дәрестең төрө: 6 –сы класста живопись дәресе.
Тема: Натуранан сәйнүк төшөрөү.
Маҡсат: Төҫ айырмалыҡтарын, пропорцияларҙың һәм натураның формаһын, күләмен күрһәтеү.
Йыһазлау: а) Уҡыусылар өсөн.Компановка тураһында плакат, живописьты эҙмә-эҙлекле алып барыу тураһында плакат, эллипс-овалдың төҙөлөш моделе, яҡтылыҡ күләгәһе (светотень) моделе, төҫлө мелдар.
б) Уҡыусылар өсөн. Альбом, акварель буяуҙар һәм кисточкалар, резинка, ҡәләмдәр, һыу менән банкалар, пәлитра.
Класс таҡтаһының биҙәлеше: Уң яҡта – компановка тураһында плакат, һул яҡта – живописьте эҙмә-эҙлекле алып барыу тураһында плакат, таҡтаның аҫҡы ярты яғы дәрес барышында график материалды һыҙып күрһәтеү өсөн буш ҡала.
Дәрестең планы:
1. Ойоштороу өлөшө.
2. Дәрес материалын – теманы, маҡсатты белдереү.
3. Балаларҙың үҙаллы эше.
4. Дәресте тамамлау, отметкалар ҡуйыу.
Дәрестең барышы:
Уҡытыусы:
Балалар, бөгөн беҙҙең дәрестең темаһы – натуранан сәйнүк төшөрөү (живопись). Беҙҙең маҡсат - төҫ айырмалыҡтарын, пропорцияларҙы һәм натураның формаһын, күләмен күрһәтеү.
Нимәнән башлайбыҙ? Иң беренсе – формат һайлау һәм компановка. Нисек уйлайһығыҙ, ниндәй формат һайлайбыҙ, вертикальмы, әллә горизонтальмы? (Яуап – вертикаль формат).

Алып барыусы.Һаумыһығыҙ,ҡәҙерле өләсәйҙәр, хөрмәтле ҡунаҡтар! Өләсәй...Һәр кеше ошо һүҙҙәр менән бәләкәй саҡтарын хәтерләйҙер.Беҙ хәтерләйбеҙ уларҙың изге күҙҙәрен,яғымлы йылмайыун һәм йылы ҡулдарын,ҡулдарҙың беҙҙең баштан һыйпауҙарын һәм шул ҡулдарҙан тәмле-тәмле икмәктәр ашауын.
Күпме йылылыҡ, яратыу бирәләр бит өләсәйҙәр үҙҙәренең ейәнсәрҙәренә.Һәм бөгөн ошо «ҡарттар көнөнә» әҙерләнгән байрамда,һеҙгә теләһе килә, бик ныҡ һаулыҡ, ил тыныслығы,бәхет, оҙон ғүмер.

1-се уҡыусы.
Көҙгө байрам менән
Изгелек байрамы менә
Бөтә илдәге өләсәйҙәрҙе
Ҡотлайбыҙ беҙ.

2-се уҡыусы.
Мин өләсәйем менән
Әллә ҡасан дуҫмын
Минең бөтөн этлектә лә
Минең менән бергә ул.

Ведущий. Здравствуйте, дорогие бабушки, уважаемые гости! Бабушка… У каждого из нас с этим словом связаны воспо¬минания о далеком детстве. Мы помним добрые глаза, ласковую улыбку и теплые руки, которые гладили нас по головке или протя¬гивали удивительно вкусный пирожок. Сколько тепла, внимания, ласки и любви отдают своим внукам бабушки. И в этот праздник «День пожилых людей» нам хочет¬ся пожелать нашим дорогим бабушкам крепкого здоровья, мира, благополучия.
1-й ребенок.
С праздником осенним,
С праздником доброты,
Всех на свете бабушек
Поздравляем мы.

2-й ребенок.
Я с бабушкой своею
Дружу давным-давно.
Она во всех затеях
Со мною заодно.

Кеше яҙмышындағы иң мөһим, күркәм байрам-туй байрамы.
Ләкин ваҡыт үтеү менән боронғо йолаларыбыҙ тәртиптәре лә заманалар ағышында онотола, үҙгәрә бара. Ә халҡыңдың тарихи ғөрөф-ғәҙәттәрен , быуаттар буйы формалашҡан йолаларын һанға һуҡмау, йәиһә боҙоу, милләтебеҙ алдында үҙе бер ғонаһтыр.

Хәкимйән Хәйҙәров
Туй йолаһы
Сценарий

Беренсе күренеш. Сәхнәлә тәбиғәт күренеше. Шаршау асылғанда сәхнә моңға күмелә: ҡош тауыштары, кәкүк һәм шишмә сылтырауы ишетелә. Шул ваҡыт, бәрәс эҙләп, аҡланға бик һылыу бер ҡыҙ сыға һәм бәрәсен эҙләп һамаҡлай.
Ҡыҙ: Бәрәскәй, бәрәскәй, бәрәскәй ҡайҙа ғына булды икән бәрәскәйем? Бигерәк бәләкәй шул, бүре ауыҙына ғына эләкмәһә ярар ине тим.
Ҡыҙ эҙләнә, Тирә-яғына ҡаранып бәрәс эҙләй. Ҡыҙҙың тауышын ишетеп көтөүсе егет сыға. Тын ғына бер аҙ күҙәтеп тора, ҡыҙға бер ҡарауҙан ғашиҡ була.
Ҡыҙ янына килеп, уны сәләмләй.
Егет: Һауғынамы һылыуым!
Ҡыҙ тертләп китергә ашыға. Егет уның ҡулдарынан һаҡ ҡына эләктереп ала.
Егет:Әллә ҡурҡтың инде?