Фәймә Абдрафиҡова - Ҡырмыҫҡалы районы, йәнтөйәге өсөн тырышып эшләгән булдыҡлы замандашыбыҙ.

Үткән быуаттың 60-сы йылдарында, егет ҡорона аяҡ баҫҡанда, Ринат киләсәк яҙмышын ниндәй һөнәр менән бәйләргә икән тип аптырап ҡалманы. Уның ҡарары ҡырҡа – шофер буласаҡ. Ә инде әйттеме, уйынан кире ҡайта торғандарҙан түгел егет. Атаһы һуғыш ветераны Имаметдин Фәхретдиновтың ишле ғаиләһендә шулай тәрбиәләнә ул. Атай ҡануны: “Вәғәҙә иткәнһең икән – үтә, маҡсат ҡуйғанһың икән – ынтыл, башлағанһың икән – аҙағына еткер”. Ринат та ошо принципты ҡанына һеңдерә, үҙенең артабанғы тормош девизы итә.
Ирмен тигән ир кеше һүҙен елгә осорорға тейеш түгел. Ошо хәҡиҡәткә бөгөнгәсә тоғро ул. Икеләнеп-микеләнеп, ни ҡылырға белмәгән бешмәгәндәрҙе йәне һөймәй уның. Һәр заманға хас донъяның имгәктәре, елғыуарҙары. Ринат та шоферлыҡ танытмаһы алып, Фрунзе исемендәге туған колхозына эшкә ҡайтҡанда, тегеләй һуғылып, былай бәрелеп йөрөүсе тиҫтерҙәре булмай түгел – була. Бына бит Имаметдин малайы: йүнле кеше йүнле инде. Һөнәрен дә алды, бер тигән итеп эшен дә башланы.

Рәүф Ниғәмәтйән улы Вәлиев 1985 йылда Һәүәләй урта мәктәбен тамамлай. Бер үк ваҡытта мәктәптә ойошто­ролған трактористар курсында уҡып, танытма алып сыға. Әрме сафтарында ике йыл хеҙмәт иткәндән һуң, Өфө ҡалаһының 52-се һөнәрселек училищеһында иретеп йәбеш­тереүсе һөнәрен үҙләштерә.
Хеҙмәт юлын “Фрунзе” исемендәге колхозда трактор­сы булып башлай. Шул дәүерҙән колхоз нисә исем үҙгәртһә лә, Рәүф үҙ һөнәренә тоғро ҡала. Ул ең һыҙғанып, тырышып, сәмлә­неп, йылдар менән ҡыуыша-ҡыуыша, маҡтаулы исемдәргә лайыҡ булып эшләп йөрөй. Атанан күргән уҡ юнған, тигәндәй, заманында атаһы Ниғәмәтйән ағай ҙа - күп йылдар механизатор булып эшләгән кеше. Техниканы бала саҡтан яратып үҫкәнгәлерме, Рәүф Вәлиев уны яҡшы белә. Шуға күрә техникаһы һәр ваҡыт төҙөк. Күп йылдар районда яҙғы сәсеү, көҙгө уңыш йыйыу ярыштары күрһәткестәре буйынса Маҡ­тау хаты, Диплом һәм ҡиммәтле бүләктәр менән бүләкләнеп тора.
2011 йылда уға Башҡортостан Республикаһының Ауыл хужа­лығы министрлығы исеменән “Күп йыллыҡ намыҫлы хеҙмәте өсөн” Диплом бирелә. 2012 йылда район ярыштарында юғары күрһәт­кестәрҙең йомғағы буйынса “Үҙ һөнәре буйынса иң яҡшы” тигән баһаға лайыҡ була. Ғөмүмән, ул йыл да бүләкләнеп тора, Маҡтау ҡағыҙҙары ла бихисап.

Бишауыл-Уңғар ауылында донъяға килгән Динә Молҡаманова — тыуған тупрағының үлән-сәскәләренән, күл-шишмәләренән тат-һут алып үҫкән күптәрҙең береһе. Ғаиләләге татыу мөхит, әсәһенең сыңратып йырлауы ла бала күңелендә наҙлы гөл кеүек тамырланғандыр.

Байтаҡ йылдар үткәс, ул әсәһе тураһында ошондай шиғыр яҙасаҡ:

Ике толом итеп үргән
Әсәйем оҙон сәсен.
Ике күҙе — ике йондоҙ,
Торалар нурҙар сәсеп.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Йырлап ебәрһә әсәйем,
Их, моңло йырлай, тиҙәр.
Ғәббәс кәләш алмаған, ул
Патефон алған, тиҙәр.

Филология фәндәре кандидаты,БДУ доценты, РФ һәм БР-ҙың Журналистар союзы ағзаһы Фәнзил Бүләк улы Саньяров 1953 йылдың 17 февралендә Ҡырмыҫҡалы районының
Бишауыл-Уңғар ауылында тыуған. Һәүәләй урта мәктәбен тамамлағас, Совет Армияһында хеҙмәт итә. Стәрлетамаҡ ҡалаһында “Синтетик каучук” заводында аппаратсы булып эшләп ала.
Юғары белемле: БДУ-ның филология (1980), Свердловск дәүләт педагогия институтының дефектология (1988), Башҡортостан Президенты янындағы Дәүләт хеҙмәте һәм идара академияһының юридик факультеттарын (2000) тамамлаған.
Оҙаҡ йылдар мәғариф системаһында етәксе вазифалар башҡара. Намыҫлы хеҙмәте юғары баһаланды. Уға “Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы”, Рәсәй һәм Башҡортостан мәғарифы алдынғыһы кеүек маҡтаулы исемдәр бирелде. Ул – педагогик хеҙмәт ветераны. Данлыҡлы уҡытыусы 1993,1994 йылдарҙа Башҡортостан һәм Рәсәйҙең “Йыл уҡытыусыһы” титулына лайыҡ булды. Фиҙакәр хеҙмәте Рәсәй Мәғариф һәм фән министрлығының Маҡтау ҡағыҙы менән билдәләнде. Танылған педагог йәмәғәт эштәренең уртаһында ҡайнай. I- III Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайҙары делегаты булып һайланды, Башҡарма комитет, Совет ағзаһы. Бөгөнгө көндә Мәғариф һәм фән комиссияһы рәисе. Өфө ҡала округы Хакимиәтенең туған һәм дәуләт телдәрен һаҡлау һәм үҫтереү комиссияһы ағзаһы.

Ғүмер уҙған һайын әҙәм балаһы үткәндәргә әйләнеп бағыусан, хәтирәләргә бирелеүсән. Кино таҫмаларындағы ише барлыҡ тормош юлы күҙ алдына баҫа шул саҡта — ни генә күрелмәгән дә ни генә кисерелмәгән. Кеше өсөн уларҙың барыһы ла ҡәҙерле. Алыҫлашҡандан-алыҫлаша барған ғүмер миҙгелдәре һағыштарға ла һала, ғорурлыҡ хистәре лә уята. Һағыштары — аҡҡан һыуҙай кире ҡайтмаҫлығы, ҡабатланмаҫлығы; ғорурлығы — ерҙә йәшәүеңдең, ҡылған эштәреңдең асылы һәм ҡиммәте.

Ильяс Вәлиев эшенән бушағаныраҡ мәле булғанда хистәргә бирелеп, үткәндәргә ҡараш ташларға ғәҙәтләнгән. Әле лә, форсаты сыҡҡанда, хәтерләүҙәргә төшөп киткәнен һиҙмәй ҙә ҡалды. Бала сағы ла, мәктәп йылдары ла, күңелле студент саҡтары ла бер-бер артлы күҙ алдынан үтте. Бына ул юғары белем тураһында диплом алып ҡыуана, дәртләнеп, һөнәре буйынса эшкә йыйына... Туҡта! Ғүмер юлының иң етди, иң яуаплы осоро шунан башланды түгелме ни? Нәҡ шулай...

Районыбыҙ гәзите һәр кемебеҙ өсөн бик тә ҡәҙерле, һәр саҡ көтөп алынған баҫма. Ул шәхсән үҙемдең тормошомда ла бик ҙур роль уйнай. Кескәй сағымдан уҡ таныштым уның менән. Алтмышынсы йылдар аҙағы булғандыр, гәзиттә үҙемдең ауылдашым, һыйыр һауыусы булып эшләүсе күршем Вәлимә әбей хаҡында мәҡәлә бирелеп, ғаилә ағзаларын да индереп фотоһын да ҡуйғандар ине. Әлбиттә фото тоноғораҡ, текст та шул заман юғарылығында ғына ине. Әммә гәзиттә үҙ ауылың кешеһен күреү әйтеп бөтөргөһөҙ тәьҫир көсөн, дәртләндереү, рухландырыу ҡеүәтен аңыма һеңдереп һалды. Бынан һуң әллә күпме таныш кешеләр тураһында яҙмаларҙы күрергә, үҙемдең әйберҙәрҙе уҡып ҡыуанырға тура килде. Кинәнес тойғолары һәр саҡ эйәрә барҙы. Шуға күрә бүтән гәзиттәрҙән алда иң тәүҙә район гәзитен ҡулыма алырға ғәҙәтләнгәнмен. Ошо рәүешле, гәзит айырылғыһыҙ юлдашым булыуҙан туҡтамай. Гәзитебеҙ бер яҡтан, райо­ны­быҙҙың күп яҡлы тормошо хаҡында мәғлүмәт сығанағы булһа, икенсенән, ул халыҡтың ышаныслы трибунаһы, кәңәш­сеһе булды һәм бөгөн дә шул асылын юғалтмай. Күптәр төрлө мәсьәләләр айҡанлы үҙ фекер­ҙәрен белдереп мөрәжәғәт итә­ләр, ышаналар, өмөтләнәләр. Кемдәргәлер гәзит әҙәби ижад яғынан формалашырға ла киң мөмкинселектәр бирә. Бөгөнгө көндәге билдәле яҙыусылар, шағирҙар, журналистар нәҡ “Хеҙмәт даны” биттәрендә сы­ны­ғыу алып, оло юлға сыҡҡан. Гәзит һәр саҡ авторҙарына иғтибарлы булды, кәңәштәрен йәлләмәне. Әле лә шулай. Был ҡыуандыра.

Бишауыл-Уңғар ауылында көндән-көн яңы, матур йорттар ҡалҡып сыға. Күл аръяғындағы урамға инеү менән семәрләп- биҙәп буялған, бөтөн кәртә-ҡу­ралы күркәм генә йорт шун­дуҡ иғтибарҙы йәлеп итә. Шун­дай зауыҡлы итеп йәшәй бел­гән хужалар менән танышыу телә­ге еңә – аяҡтар үҙенән-үҙе ошо яҡҡа атлай. Йорт хужа­би­кә­һе Факиһа Сөләймән ҡыҙы Сә­хипгәрәева әйҙүкләп ҡаршы ала.
Апайҙың тормош нужаларын күп татыуы, барыһын да сабырлыҡ менән үткәрә белеүе йөҙөнә сыҡҡан.
- Улым менән көңгөр-ҡаң­ғыр донъя көтәбеҙ әле, - ти ул. - Тормош иптәшем Нариман Исмәғил улының вафатына ла 17 йыл булып китте. Ошо өйҙө үҙ ҡул­дары менән төҙөгәйне. Оҫта ҡул­лы, тырыш кеше ине, урыны ожмахта булһын.
Факиһа апай тыныс холоҡ­ло, һөйкөмлө кеше. Һөй­ләш­кән­дә лә йомшаҡ ҡына итеп өндәшә, һүҙҙәре лә мәғәнәле, фәһемле.
- Ете бала: ике ул, биш ҡыҙ үҫтерҙек. Әле һәр бере­һе­нең үҙ тормошо, иркен, етеш йәшәй­ҙәр, Аллаға шөкөр. Ейән-ейән­сәрҙәрем дә тәртипле, тәү­фиҡлы. Инде иҫәнлек бу­лып, тормоштоң матур­лы­ғына шатланып, ғүмер итергә яҙһын, - ти ул.

Дочь репрессированного 18 марта 1931 года и 31 мая приговоренного Тройкой ГПУ БАССР по ст. 58 пп 10, 11, 13 УК РСФСР к заключению в концлагерь сроком на 10 лет с конфискацией имущества зажиточного крестьянина – Белалетдина Галиевича, 1889 года рождения. Мне не понятно, почему Билалетдин и его дети получили фамилию Ибрагимовых, ведь у них должна была быть фамилия Галиевых, как у остальных его братьев. Он так и не вернулся из концлагеря и был посмертно реабилитирован 09.08.1989г. Я не знаю, есть ли ему прок на том свете от этой реабилитации, но копейки (деньгами их трудно назвать) от государства, в качестве компенсации за перенесенные тяготы жизни, моя мать получила. Правда, еще какие-то льготы ей были предоставлены, но позже и их сняли, т.к. она была работницей тыла и за это также предоставлялись льготы (или наоборот, льготы реабилитации перекрыли их).
За, что был репрессирован Белалетдин Галеевич? Да за то, что имел просторный дом – шестистенок, (отапливаемый дом, соединенный общими сенями с летним домиком), баню, сарай с кардой , амбар. Имел молотилку, сепаратор. Лошадей и коров сдал при вступлении в колхоз где-то в 1928 году. Но оставался большой огород, тёлка, гуси, овцы.
При рождении ребенка он высаживал березку, которые позднее были прилюдно срублены одним из родственников – активистов (видимо выслуживался, чтобы отвести от себя беду из-за близости к кулакам). Оставшаяся после раскулачивания живность (телка, гуси и куры) в колхоз по каким-то причинам не попала, её потом потихоньку порезали наиболее шустрые односельчане. Фатима абий (Исанбаева) рассказывала, что тёлка неделю возвращалась во двор и жалобно мычала, пока кто-то не прибрал её себе.

Ишкуатова Марьям Кинзябаевна (17.12.1901–20.09.1974), уроженка дер. Ибрагимово Кармаскалинского района.
Имя её отца, имеет вариант написания Киньябай. Её дед имел имя Ишкуат, откуда и пошла фамилия. Отцом Ишкуата был Кусякбай , тот, в свою очередь, родился от Габбаса . Отцом Габбаса был Утягул-Туря , его отцом был Уметбай , а его отцом – Мурзаш . Далее родословная спускалась к Ишембету. У Ишимбета было два сына: упомянутый Мурзаш и Саетбай . От последнего вверх идёт родословная моей матери – Ибрагимовой Райсы. Вниз же дальнейшая родословная идёт следующим образом: Ишембет , Йомран, Айкымбирде , Туктар бий, Хани, Фирузишах , эмир Курган (Амир шах).
По семейным преданиям, западнотабынский род Йомран находится в родстве с Тимуром, создателем государства со столицей в г. Самарканде. Но древо рода , как видно, прослежено до Эмира Кургана (Амир шаха). По мнению родственников, он считается потомком Тимура (Тамерлана), а значит, является одним из потомков Тумен хана.
Дедушке повезло с женой (а мне – с бабушкой). Марьям Киньзябаевна была замечательная женщина, пользовавшаяся уважением, граничащим с любовью, всех односельчанок. Она полностью соответствовала своему имени, т.к. была очень душевной и обаятельной женщиной. Отличалась не только великодушием, сердобольностью, но и повышенной опрятностью и любовью к чистоте, у неё постоянно под рукой были тряпки для протирки стола и мебели .
Родные вспоминают, как я обещал, что когда вырасту, куплю любимой бабушке красное пальто в ярких цветочках (пальто в те годы были серые и чёрные, а цветастыми были лишь платья, но мечтательность малыша была выше серой реальности).